Przyjemność odwetu i wdzięczność. Cz.3 Zaangażowany zespół? Humorzasty zespół? Im więcej przyjemności tym więcej bólu.*

Zemsta jest słodka? Nie. Kumuluje stres. Pozostawia smak goryczy. Nie daje oczekiwanej satysfakcji. Nie zmienia "oprawcy". Nie daje poczucia sprawiedliwości.

Zdarza się, że mamy krótkotrwałą przyjemność obwiniania i przyjemność zemsty. Przypisując innym odpowiedzialność za nasze emocje i doświadczenia. Niekoniecznie związane z konkretną osobą tu i teraz. 

Choć zwykle bierzemy odwet na kimś, za coś, bo oceniamy, że zostaliśmy sprowokowani. 

U niektórych osób wzrost adrenaliny i negatywna ocena emocjonalna, może skutkować reakcją "przyjemności odwetu". 

Ocena zdarzenia jako prowokacji, chęci odwetu, "ulgi w cierpieniu", wynika z emocjonalnych doświadczeń, poczucia krzywdy, i z braku równowagi "neuroprzekaźników nagrody".

Nadmierne uwalnianie dopaminy może skutkować euforią, drażliwością, zachowaniami agresywnymi, urojeniami. Niski poziom serotoniny to większa impulsywność i zachowania agresywne.

Tak powstaje "ból emocjonalny" i mechanizm uzależnień "od wszystkiego", w tym indywidualnych dla każdego emocji - "poczucia czegoś".

Doświadczenie własnego bólu, i dostrzeganie bólu u innych, może rozwijać w nas empatię, współczucie, życzliwość, poczucie przynależności. Wiemy, jak trudnym doświadczeniem jest ból. 

Badania (2025) wykazują, że "obserwowanie cierpienia wyzwala reakcję neuronalną podobną do bezpośredniego doświadczenia bólu."

Niektórzy mają trudność wglądu w siebie, nie potrafią użyć emocjonalnego "hamulca". Tak silny jest ból z przeszłości.

Badania (2025) wykazały też, że (...) "dopamina odgrywa wcześniej nieznaną rolę: przekształca nasze wspomnienia o doświadczeniach nagradzających." (...)  Co daje nadzieję w leczeniu uzależnień, i neuroplastyczność mózgu, możliwość przekształcenia niechcianych wspomnień, traumy, PTSD.

(...) "Kiedy myszy przypominały sobie słodkie jedzenie, czując się źle, dopamina aktywnie dewaluowała te wspomnienia, powodując, że zwierzęta później unikały jedzenia — mimo że samo jedzenie nigdy nie spowodowało choroby.

 To odkrycie poszerza naszą wiedzę na temat dopaminy poza tradycyjne poglądy, sugerując nowe podejścia do leczenia uzależnień, depresji i innych zaburzeń powodowanych przez niechciane wspomnienia związane z nagrodą." (...)

Wybaczenie to zauważenie trudności, zaopiekowanie się sobą, i "bólem przeszłości".

Jesteśmy w stanie obserwować własne myśli i kontrolować zachowanie, by "zatrzymać się" i "nie odwzajemniać się". Przestać o tym rozmyślać, przestać przeżywać emocjonalnie to samo kolejny raz, i kolejny raz. Nie zapominać faktu, a jednak wybaczyć.

(...) "Zupełnie nowy kierunek badań zaczął ujawniać liczne korzyści dla wybaczającej osoby. Należą do nich zmniejszone ryzyko zawału serca, obniżone ciśnienie krwi i bólu oraz poprawa poziomu cholesterolu i snu. Istnieją również powiązania z niższym poziomem depresji, wrogości, gniewu, paranoi i niższości." (...)

Obok wybaczenia można praktykować wdzięczność. Dostrzec dobro, by świadomie doceniać to co mamy, kim jesteśmy, kto jest obok nas, zamiast skupiać się na tym, czego nam brakuje.

Serotonina pomaga zachować stabilność emocjonalną, zdolność doceniania. Efektem wdzięczności może być wzrost serotoniny w mózgu i emocji takich jak: wzruszenie i spokój, zadowolenie i radość. 

Kiedy odczuwamy wdzięczność mózg uwalnia dopaminę, przez co chcemy powtarzać zachowania, które prowadzą do wdzięczności. W ten sposób dopamina motywuje do działań wzmacniających relacje z ludźmi.  

Praktykowanie wdzięczności to mniejsza podatność na stres, dobre relacje z ludźmi i większa odporność na trudności. 

Wdzięczność uwalnia nas od uprzedzeń, bo stajemy się bardziej uważni na własne nastawienia do ludzi, świata.

Wdzięczność jest korzystna w relacjach społecznych, w tym w pracy. Chwila wdzięczności może mieć wpływ na poprawę pracy zespołu przez obniżenie reakcji stresowej na trudne zadanie.

Badania wykazały, że (...) członek zespołu wyrażający wdzięczność poprawia reakcje układu krążenia członków zespołu, sprawiając, że ich ciała reagują na zadanie jako wyzwanie, a nie zagrożenie. (...)

Osoby, które wyrażają wdzięczność mają też mniejsze poczucie samotności. Wyniki badania (...) "sugerują, że wyższy poziom wdzięczności wiąże się z większą odpornością interpersonalną, zmniejszając tym samym odczuwany poziom samotności”. (...)

Obok osobowości narcystycznej, kiedy to nadmierne skupianie się na sobie utrudnia wdzięczność, badacze opisują narcyzm zbiorowy. 

(...) "Narcyzm zbiorowy koncentruje się na tożsamości grupy i poszukuje potwierdzenia i podziwu ze strony osób z zewnątrz dla całej grupy." (...) 

Narcyzm zbiorowy to przesadne poczucie ważności grupy (...) "prowadzące do nadwrażliwości na postrzegane zagrożenia lub krytykę wobec grupy." Owo poczucie niedoceniana rangi grupy jest oceniane jako "prowokacja" do zachowań obronnych, w tym nieufność, wrogość i uprzedzenia "szczególnie wobec innych grup podważających ich własną grupę." (...) 

Narcyzm zbiorowy to tendencje do idealizowania historii grupy. Poczucie wyższości, które może prowadzić do napięć i konfliktów między grupami.

Badania wykazały, że (...) "praktyka uważnej wdzięczności znacząco zmniejszyła uprzedzenia." (...) "osłabiła też związek między narcyzmem zbiorowym a antysemityzmem." (...)

Kreatywność to pozytywne doświadczenia i działania, jednak efekt kreatywności jest zależny od nastawienia.

Osoby i grupy narcystyczne w obliczu poczucia konieczności obrony mogą sięgać po złośliwą kreatywność: dezinformację, propagandę, tworzenie kampanii nienawiści, memów i innych form satyry poniżające innych ludzi, a prowadzące do ich dehumanizacji.

(...) "Złośliwa kreatywność to rodzaj pomysłowości używany do wyrządzania celowej krzywdy psychicznej, fizycznej lub emocjonalnej innej osobie." (...) Przykłady złowrogiej kreatywności mogą obejmować kłamstwa i nękanie, terroryzm i tortury. (...) 

Złośliwa kreatywność to brak hamulców w cieszeniu się krzywdą innych. To poczucie "konieczności obrony" przez poszukiwanie metod wprowadzania niepokoju, i przewidywania zachowań ofiar, by dostosowywać złośliwe działania.

*Opracowanie własne.

Cytowane badania:

(1) "Jeśli potrafisz wybaczyć, tak naprawdę łatwiej jest zapomnieć."

"If you can forgive, it actually makes it easier to forget." 2015

(2) "Badanie obrazowania mózgu pozwala zrozumieć zdolność do złośliwej kreatywności".

"Brain imaging study provides insight into the capacity for malevolent creativity". 2023

(3) "Nowe badania psychologiczne łączą narcyzm z chowaniem urazy." 

"New psychology research connects narcissism to grudge holding." 2024

(4) Brené Brown "On blame". 

O obwinianiu.  YouTube 

(5) "Praktyki uważnej wdzięczności redukują uprzedzenia, wynika z badań."

"Mindful-gratitude practices reduce prejudice, studies find." 2024

Badania były prowadzone przez dr hab. Agnieszkę Golec de Zavala z Uniwersytetu SWPS wraz z zespołem.

(6) "Wyrażanie wdzięczności podczas wykonywania stresującej pracy zmniejsza stres u członków zespołu i prowadzi do bardziej wydajnych reakcji układu sercowo-naczyniowego."

"Expressing gratitude when doing stressful work reduces teammates’ stress and leads to more efficient cardiovascular responses." 2022

(7) "Kompleksowe badanie wykazało, że wdzięczność zdecydowanie sprzyja zmniejszeniu samotności."

"Gratitude robustly predicts reduced loneliness, comprehensive study shows." 2024

(8) "Dopamina może przeprogramować wspomnienia związane z nagrodą."

"Dopamine Can Rewire Reward-Linked Memories." 2025

(9) "Kiedy jesteśmy świadkami czyjegoś bólu, często doświadczamy lustrzanej reakcji emocjonalnej, zjawiska znanego jako dzielenie się afektem."

"Odkrycie obwodów mózgowych ujawnia, jak empatia kształtuje nasze zachowanie."

"Brain Circuit Discovery Reveals How Empathy Shapes Our Behavior." 2025

(10) Narcyzm grupowy, czym jest i jakie niesie zagrożenia? dr hab. Agnieszka Golec de Zavala, 2022.

YouTube