Teorie spiskowe i ból odrzucenia. Cz.5 Strategie przetrwania, gdy boli przeszłość. Zaangażowany zespół? Humorzasty zespół? Im więcej przyjemności tym więcej bólu.*

 

Dziecięce strategie przetrwania wpływają na dorosłe decyzje. Mogą decydować o naszym dobrostanie. Mogą "pozycjonować nas" w grupie społecznej.

Mogą rozwijać empatię dla własnej historii życia. Mogą przez zrozumienie siebie i innych wzmacniać poczucie spełnienia i bliskości.

Ból wspomnień jako stres przychodzi nieoczekiwanie. Możemy potraktować to pobudzenie jako dar, lub jako zagrożenie, czyli stres. Każdy z nas przeżył trudne doświadczenia.

Dziecięcy ból odrzucenia, a potem dorosły ból rozstania może trwać latami. Efektem czego mogą być trudności w zaufaniu, trudności w nawiązaniu budujących relacji społecznych, oraz lęk, i poczucie odrzucenia przez społeczeństwo. 

Bywa, że strategią przetrwania stała się dla nas potrzeba dostrajania się do otoczenia, do kogoś ważnego, na różnych etapach życia. Ta hiperczujność na atmosferę, emocje i potrzeby otoczenia wynikała z braku poczucia bezpieczeństwa. "Trzeba się dostosować do humorów innych, by być razem". 

Potrzeba dostrajania się od empatii różni się tym, że wykluczane są nasze potrzeby emocjonalne, nasza autentyczność. Czego efektem jest "dbanie o", branie odpowiedzialności za "dobre samopoczucie", emocje innych.

"Moje ja, moja autentyczność jest mniej ważna niż emocje innych, a moje potrzeby będą zaspokojone, "pod warunkiem, że..." najpierw zaopiekuję się potrzebami osób, od których jestem zależny". Po to, by zyskać akceptację i miłość.

Jak przerwać to błędne koło kary i nagrody? Żyć ze zrozumieniem, i przestać grać role "dostrojonej, dostrojonego".

Nasze strategie regulacji emocji, w tym lęk i fakt, jak sobie z nim radzimy, może być podłożem do wiary w fikcyjne teorie spiskowe. 

Teorie spiskowe to próby wyjaśnienia rzeczywistości przez doszukiwanie się ukrytych planów, grup działających przeciwko społeczności.

Patrząc na historię rozwoju społecznego rozpoznawanie prawdziwych intryg i spisków jest ważne. Zapewnia bezpieczeństwo.

Bywa jednak, że wiara w nieistniejący spisek, niespójne logicznie zdarzenia, jest tak ważna dla poczucia bezpieczeństwa jednostki, że poszukuje przez potwierdzenie tej teorii zaufania, i poparcia społecznego.

(...) "Badania wskazują, że osoby, które czują się niewystarczająco akceptowane lub wręcz odrzucane przez społeczeństwo, są bardziej podatne na myślenie spiskowe.

Przyjęcie teorii spiskowych pozwala im radzić sobie z lękiem, jaki odczuwają w relacjach społeczenych, dzieląc się przekonaniami z innymi, którzy popierają te same teorie spiskowe.

To wspólne przekonanie działa jak „dowód społeczny”, potwierdzając ich pogląd na rzeczywistość poprzez zbiorową zgodę innych. To z kolei pomaga im uwierzyć, że ich interakcje z innymi będą pozytywne, zmniejszając ich lęk przed więzią społeczną." (2)

William James amerykański filozof i psycholog (1842-1910), profesor Harvardu**, mawiał, że "przejście ze stanu zakłopotania do stanu zdecydowania jest pełne żywej przyjemności i ulgi”. 

Wiara w teorie spiskowe może być ekscytująca, dlatego jest niebezpieczna. Jest interpretacją rzeczywistości w sposób najbardziej ekscytujący, dający ulgę "w presji" poszukiwania prawdy. "Ja wiem, jaka jest prawda".

Owa "domniemana prawda" zastępuje poczucie bycia, poczucie autentyczności. To strategia przetrwania, nie życia.

Co ciekawe, nasze neuroprzekaźniki mogą działać na naszą korzyść zwiększając poczucie bezpieczeństwa, i na naszą niekorzyść, jeśli zaczniemy bagatelizować realne spiski i zagrożenia. Gdy nie skorzystamy z własnej autorefleksji poznawczej, gdy pozwolimy sobie na "przyjemną obojętność".

W cytowanym badaniu, z 2023 roku (...) "bycie w związku romantycznym zapewniało osobom poczucie bezpieczeństwa, zmniejszając ich potrzebę poszukiwania bezpieczeństwa poprzez przyjmowanie fałszywych informacji o COVID-19." (2) 

*Opracowanie własne.

**Teoria emocji Jamesa-Langego zakłada, że "ludzkie doświadczenie emocji wynika ze zmian fizjologicznych w odpowiedzi na zdarzenia zewnętrzne. Jedną z krytyk tej teorii jest to, że zmiany w ciele zachodzą wolniej niż świadome odczuwanie emocji." Teorię emocji Jamesa-Langego opracowali niezależnie William James (1842-1910) i Carl Lange (1834-1900).

Cytowane badania:

(1) "Emotion dysregulation predicts belief in conspiracy theories, study finds." 2023

(2) "Conspiracy theorists less likely to believe in misinformation if they experience rewarding romantic connections." 2023

(3) "Intriguing effect of conspiracy thinking revealed in new study". 2025

(4) Okolice ciała - Marianna Gierszewska YouTube: "Dlaczego z taką dokładnością wyczuwasz nastroje otoczenia? Odpowiedź może cię zaskoczyć." 2025

(5) Dopamina - skąd ją brać? Wojciech Eichelberger psycholog, psychoterapeuta Instagram